Τούρκος αναλυτής: Η “ντε φάκτο δικτατορία” στην Τουρκία είναι μόνιμη ή προσωρινή;

Αυτό που προσπαθούσαν τόσα χρόνια να διευκρινίσουν ανεξάρτητοι και διεισδυτικοί παρατηρητές, ξεκινώντας από τις διαμαρτυρίες του Γκεζί, έχει χαρακτηριστεί επιτέλους από ένα ξένο think tank.

  • Το Ίδρυμα Bertelsmann, στην Έκθεση Μετασχηματισμού (BTI), που δημοσιεύεται κάθε δύο χρόνια, ονόμασε το σύστημα που δημιούργησε ο Ερντογάν βήμα προς βήμα, κλείνοντας τις πόρτες για την επιστροφή “απολυταρχία”. Στην έρευνα, το αναφέρει επίσης ως «de facto δικτατορία».
  • Γράφει ο Yavuz Baydar

Αυτοί οι προσδιορισμοί πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη από κάθε άποψη, επειδή έχουν περάσει από το φίλτρο ορισμένων αποδεκτών κριτηρίων.


Τι είναι η απολυταρχία; Σύμφωνα με την Wikipedia στα Αγγλικά, τα ακόλουθα:

Το σύστημα στο οποίο μια κυβέρνηση που εκπροσωπείται από έναν αυτοκράτορα, που ορίζεται ως ένα άτομο ή κόμμα, έχει υπέρτατη και απόλυτη εξουσία. Οι αποφάσεις αυτού του αυτοκράτορα εξαιρούνται από νομικούς περιορισμούς και μηχανισμούς κοινωνικού ελέγχου – οι εξαιρέσεις σε αυτό είναι πραξικόπημα ή μαζική αντίδραση.”


Σύμφωνα με τον ορισμό της Εγκυκλοπαίδειας της Britannica, η απολυταρχία είναι «η δύναμη της εξουσίας, ένας δικτάτορας ή μια ομάδα ισχύος που διαχειρίζεται την εξουσία, όπως η χούντα ή η διοίκηση των κομμάτων που ελέγχεται από ένα μόνο κέντρο. Η ύπαρξη αυτού του κέντρου βασίζεται στο ότι η αντιπολίτευση συνθλίβεται από τη χρήση βίας και τον περιορισμό των κοινωνικών εξελίξεων που θα οδηγήσουν σε έντονη αντίθεση.

  • Η εξουσία αυτού του κέντρου δεν υπόκειται σε αποτελεσματικούς ελέγχους ούτε έχει συγκεκριμένες κυρώσεις: Είναι απόλυτη εξουσία … Η πιο προφανής μορφή του αυταρχικού κανόνα είναι ο ολοκληρωτισμός: Το χαρακτηριστικό που το διακρίνει από τους άλλους είναι ότι χρησιμοποιεί την κρατική εξουσία για να επιβάλει επίσημη ιδεολογία στους πολίτες του».

Για την εφαρμογή των παραπάνω, χρονιά σταθμός ήταν το 2013, αφού έκτοτε ο Ερντογάν, κινούμενος με αποφασιστικότητα και χρησιμοποιώντας τις δυνάμεις του παλιού καταπιεστικού κράτους, με τις οποίες συμμάχησε (πολιορκώντας τες και ασκώντας πίεση σ’ αυτές), εκμεταλλεύθηκε ένα στρατιωτικό πραξικόπημα, το οποίο έχει πολύ θολό παρασκήνιο, και οικοδόμησε ένα σύστημα, το οποίο περιέβαλε με νομιμοποίηση μέσω ενός δημοψηφίσματος.


Υπάρχουν πολλές άλλες πηγές αναφοράς για το είδος του συστήματος εξουσίας που οικοδόμησε ο Ερντογάν, που είναι αναμφισβήτητες:

  • Ετήσιες εκθέσεις για τα ΜΜΕ και την ελευθερία έκφρασης· Δείκτες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικαστικής ανεξαρτησίας και διαφάνειας …
  • Δεν υπάρχει κανένας που να μην γνωρίζει πλέον ότι η διάκριση των εξουσιών έχει εξαφανιστεί, το σύστημα δικαιοσύνης έχει καταρρεύσει, το σύστημα ελέγχου της ισορροπίας μεταξύ των τριών εξουσιών έχει απενεργοποιηθεί πλήρως και ότι η διοικητική δομή έχει συγκεντρωθεί σε ένα και μόνο κέντρο ελέγχου.

Προσθέστε σε όλα αυτά και το γεγονός ότι ο Ερντογάν εκπροσωπεί ένα ρεύμα που θεωρεί ότι η εξουσία του κράτους θα πρέπει να υπακούει στις επιταγές του Ισλάμ (θεοκρατία), συν το γεγονός ότι ο ίδιος ο Ερντογάν επεδίωξε συμμαχία με  την υπερ-εθνικιστική κλίκα του MHP , η οποία θέλει να να καταστρέψει την κουρδική ταυτότητα και να αποβάλλει εντελώς τους Κούρδους από το πολιτικό σκηνικό.

  • Να ληφθεί υπόψη ότι οι κυβερνητικοί θεσμοί αποδυναμώνονται και ότι τα ΜΜΕ έχουν υποστεί εκφοβισμό για να ταυτίζονται απόλυτα με την εξουσία, σε βαθμό που να αποτελούν σοβιετικού τύπου οργανική προέκταση της εξουσίας.

Αυτός ο συνδυασμός-σύνθεση, που ξεκίνησε ως περιπέτεια της Τουρκίας από το 2013, μας δείχνει την πορεία της χώρας προς μια αδιαμφισβήτητη απολυταρχική διακυβέρνηση πρόοδο σπαρακτική απολυταρχία.

  • Για μερικούς είναι εύκολο και άλλους είναι δύσκολο να διακρίνουν ότι οι καταπιέσεις, οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα εγκλήματα, η άσκηση βίας από πλευράς του κράτους οδηγούν σε μια δικτατορία.  Δυστυχώς εκείνοι που δεν διακρίνουν την πορεία προς τη δικτατορία, αποτελούν πλειοψηφία: Ένα σημαντικό τμήμα τους, είναι σε ύπνωση και δεν θυμούνται τα θλιβερά γεγονότα του παρελθόντος.

Η τουρκική απολυταρχία έχει τις ρίζες της στη δεκαετία του 1930, τότε που επιβλήθηκε εναντίον όσων ήταν αντιπολιτευόμενοι, ενώ έχει ομοιότητες με την απολυταρχία που επιβλήθηκε στην Τουρκία την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου.

Η Τουρκία μοιάζει με ένα “νεκροταφείο” όπου η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση είναι όμηροι του αναχρονισμού και μιας συναισθηματικής ραθυμίας, η τουρκική κοινωνία είναι μια κοινωνία  σε υπνοβασία. Αυτή είναι η οδυνηρή εικόνα της Τουρκίας και της κοινωνίας της.

  • Υπάρχει διέξοδος; Δεδομένου ότι το σύστημα είναι απολυταρχία, δεδομένου ότι το σύστημα είναι ένα καθεστώς όπου τα πάντα είναι στα χέρια ενός ανθρώπου, ενός κόμματος και επικρατεί παντού η αστυνομοκρατία, τότε λέμε όχι.

Εάν ρωτήσετε τους Κούρδους, υπάρχει ένας στυγνός φασισμός (και κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έχουν άδικο), ενώ σύμφωνα με ορισμένους, οι δομές των μαφιόζικων πολιτοφυλακών του ΑΚΡ και οι οργανωμένες  ομάδες συμμοριών έχουν καταλάβει ξανά το κράτος;

  • Η εικόνα δεν αφήνει περιθώρια για καμία ελπίδα…

Αντίθετα, μέρα με τη μέρα, η εξουσία προχωρά βήμα προς βήμα για τον έλεγχο του υπόλοιπου κράτους και των δομών του. Η παράδοση του Ιδρύματος Ιστορίας στο ισλαμικό τάγμα Ensar, οι νέες τροποποιήσεις του νόμου Περί Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (YÖK), η μεταφορά εξουσιών Έκτακτης Ανάγκης (OHAL) στις Νομαρχίες, η ανάθεση έκδοσης των κίτρινων καρτών τύπου σε γραφείο του Παλατιού, η μετατροπή της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης σε ένα φαύλο κατάθεσης «ερωτήσεων» για την αντιπολίτευση κ.λπ.

Από την άλλη πλευρά, η άσκηση τρομοκρατίας στην Ένωση Γιατρών Τουρκίας και οι συλλήψεις γιατρών, στη διάρκεια της κρίσης COVID-19, η ποινικοποίηση ορισμένων δικηγορικών συλλόγων, η στοχοποίηση από την Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet) μετά το κήρυγμα των ομοφυλοφίλων ως υπεύθυνων για τον κορωνοϊό,

  • που είναι σαφώς ένα παράδειγμα της ρητορικής μίσους, και οι πρόσφατες προσπάθειες κινητοποίησης της μάζας τους ενάντια σε «νοσηρούς αντιπολιτευομένους» κατά τα πρότυπα των Ναζί είναι τα τελευταία παραδείγματα αυτής της αποφασιστικότητας. Πρόκειται για τοξικές, θανατηφόρες ουσίες που ψεκάζονται από μια μηχανή της οποίας ο κόκκινος φάρος συναγερμού αναβοσβήνει συνεχώς.

Η Britannica και η Wikipedia κατατάσσουν το Τουρκμενιστάν και το Αζερμπαϊτζάν μεταξύ των κυριότερων παραδειγμάτων απολυταρχία. Η κατεύθυνση του Ερντογάν, του Μπαχτσέλι και του Περιντσέκ και των καταπιεστικών κύκλων που τους υποστηρίζουν, είναι αυτή χωρίς αμφιβολία. Διαμορφώνεται στη χώρα μας μια σκοτεινή δίνη της ανομίας, που συγκροτείται από συμμορίες “οργανωμένου εγκλήματος”, που υιοθέτησαν την τουρκική-ισλαμική. Μιλάμε για μια επίγεια κόλαση.

  • Και με αυτήν την πορεία, αυτό το ταξίδι φαίνεται να τελειώνει και να κατευθύνεται σε αυτήν την αναπόφευκτη διαδρομή. Επειδή οι μάζες στην Τουρκία, στο σύνολό του, εκτός από μια μικρή μειοψηφία των Τούρκων και Κούρδων, δεν φαίνεται να αντιδρούν. Επειδή η πυξίδα της κοινωνίας έχει χαθεί, δεν έχει οδηγό, ενώ έχουν πάρει και τα μυαλά της αέρα.

Ας επιστρέψουμε λοιπόν στην ερώτηση: Υπάρχει διέξοδος; Υπάρχει ακόμα μια ακραία αισιοδοξία και αυταπάτες σχετικά με αυτό. Πρώτο λόγο έχουν οι συζητήσεις για πρόωρες εκλογές.

Αυτές οι συζητήσεις αναζωπυρώθηκαν πρόσφατα, όταν ο Ερντογάν στην ομιλία της 27ης Απριλίου αφιέρωσε τα 3/4 της ομιλίας του για να στραφεί εναντίον της αντιπολίτευσης. Αυτό θεωρήθηκε ότι οδηγεί στην εμβάθυνση της πόλωσης και προκάλεσε σχόλια «προετοιμασίας».

  • Όμως, οι ηγέτες στα απολυταρχικά καθεστώτα δεν αποφασίζουν να οδηγήσουν τη χώρα σε εκλογές, αν δεν είναι σίγουροι ότι θα τις κερδίσουν. Άρα, αυτοί που ελπίζουν στις πρόωρες εκλογές για να αλλάξουν τα πράγματα, δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν τους ότι αυτοί που κυβερνούν, αν αποφασίσουν πρόωρες εκλογές, θα το κάνουν μόνο αφού έχουν εξασφαλίσει ότι θα νικήσουν.

Αν ο Ερντογάν πάει αιφνιδιαστικά σε πρόωρες εκλογές, (όπως ο Αλίεφ), τότε θα είναι σίγουρος ότι θα τις κερδίσει.  Αν αυτοί που θέλουν πρόωρες οι εκλογές ελπίζουν ότι σ’ αυτές θα δημιουργήσουν έναν νέο ενθουσιασμό που θα φουσκώσει τα πανιά και την «ορμή της αντιπολίτευσης», κάνουν λάθος  μεγάλο.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε δε ότι πρόωρες βουλευτικές εκλογές, σημαίνει και προεδρικές εκλογές.  Και για τον Ερντογάν το σημαντικό δεν είναι οι βουλευτικές, αλλά οι άλλες εκλογές.

  • Μήπως ο Ερντογάν δεν γνωρίζει ότι ότι μόλις ανακοινώσει πρόωρες εκλογές – ειδικά στην θολή συγκυρία αυτής της οικονομικής κρίσης και του ιού – θα έχει να αντιμετωπίσει αμέσως μια σειρά υποψηφίων; Babacan, Gül, Mansur Yavaş, Ekrem İmamoğlu, Meral Akşener …
  • Γιατί λοιπόν να πάρει μια τέτοια επικίνδυνη απόφαση, τη στιγμή που η υποστήριξη προς το κόμμα του έχει μειωθεί στο 30 τοις εκατό, ενώ ο άλλος εταίρος της τουρκο-ισλαμικής συμμαχίας, η ηγέτης του MHP, Μπαχτσέλι, έχει προβλήματα υγείας;

Γιατί να μπει σε μια τέτοια περιπέτεια, όταν έχει δημιουργηθεί ένα σταθερό έδαφος ασφαλείας κάτω από την οργανωμένη δομή της δικής του εξουσίας, ενώ το κράτος ασφαλείας έχει δημιουργηθεί πάνω στα παλιά πρότυπα; Γιατί λοιπόν να διακινδυνεύσει ο ηγέτης της απολυταρχίας;

  • Αυτά είναι τα ερωτήματα…

Τα απολυταρχικά καθεστώτα χρησιμοποιούν τις εκλογές μόνο για να νομιμοποιήσουν και να σταθεροποιήσουν την εξουσία τους. Επομένως, να ξεχάσουμε ότι οι εκλογές αποτελούν λύση και διέξοδο.

Υπάρχει αντίδοτο στην απολυταρχία; Μπορούμε να πούμε ότι η Τουρκία είναι σε απελπιστική κατάσταση. Δυστυχώς έτσι είναι. Κι αυτό γιατί ο ηγέτης και οι υποστηρικτές της απολυταρχίας που κυβερνά τη χώρα, εκμεταλλευόμενος την αδράνεια της αντιπολίτευσης, δημιούργησε μια τεράστια ένοπλη δομή ασφάλειας γύρω του, ενώ με διάφορους τρόπους εξασφάλισε και κοινωνιολογική υποστήριξη.

  • Είναι επίσης χρήσιμο να διαβάσετε με αυτόν τον τρόπο την υπόθεση παραίτησης Σοϋλού. Αυτό δεν ήταν ένα ζήτημα εσωτερική σύγκρουσης, αλλά μια αναδιάταξη των δομών της εξουσίας Ερντογάν.

Θυμηθείτε, το σημερινό σύστημα, που ορίζεται ως «Προεδρική Δημοκρατία», είναι αυτό που ικανοποιεί τους στρατοκράτες και τους ισλαμιστές, που συμφώνησαν μεταξύ τους να μοιραστούν την εξουσία, με ένα πέπλο νομιμότητας. Η αλα τούρκα «ιστορική συναίνεση» επιτεύχθηκε το 2013.

  • Ο στόχος ήταν να υιοθετηθεί ένα σύστημα εξουσίας, φαινομενικά λίγο πιο ήπιο, πάντως όμοιο με αυτό των κρατών της Κεντρικής Ασίας. Μετά από αυτό, αν φύγει ο ένας πρωταγωνιστής, θα έλθει ο άλλος. Ο αγώνας για τη διαδοχή θα πραγματοποιηθεί εντός των ομοιόμορφων και βασικών παραμέτρων αυτού του συστήματος.

Αλλά δεν έχουν τελειώσει όλα. Παρά το γεγονός ότι η ίδια η Τουρκία έχει μολυνθεί από έναν πολυπολικό ιό, όσο κι αν η Τουρκία βρίσκεται στο κέντρο ενός αναίσθητου κόσμου, μπορεί να υπάρχει ένα νέο όραμα:

  • Αυτό δεν είναι από τους άνδρες, αλλά από τις γυναίκες που αισθάνονται το άγχος για το μέλλον της χώρας βαθύτερα. Θα περιμένουμε επίσης του νέους που έχουν κουραστεί από κάθε είδους θρησκευτικές επιβολές και επιμένουν να δώσουν απαντήσεις για αυτά που έχουν συμβεί στο παρελθόν αλλά και αυτό που αφορούν το μέλλον, το δικό τους μέλλον.

Αλλά αυτό μπορεί να διαρκέσει πολύ χρόνο.

Μετάφραση: Σάββας Καλεντερίδης

Πηγή: Ahval