Μίλτων Παπαδάκης: Οι έξι αρχές ανάπτυξης της Δύσης τα τελευταία 600 χρόνια και η διαφορά της Κίνας. Εμείς?

Έξι αρχές, που ο πολύ γνωστός ιστορικός της εποχής μας, ο Nial Ferguson, εύστοχα ονόμασε “The six killer apps of the West”, οδήγησαν τη Δύση, από μία σχετικά μειονεκτική θέση απέναντι στην Ανατολή και κυρίως την Κίνα του τέλους του 15ου αι, στη ραγδαία ανάπτυξη και επικράτηση. Αυτές ήταν:

Ανταγωνισμός. Το 1,400 μΧ, η Κίνα ήταν πολύ ανεπτυγμένη, με τείχη τεραστίων αποστάσεων, στρατό και πλούτη. Μόνο που αυτά ήταν μονολιθικά, κατέληγαν όλα στον αυτοκράτορα και το σύστημα ήταν εχθρικό στην αλλαγή-προσαρμογή. Στην Ευρώπη, τα πολλά, διαφορετικά και αποκεντρωμένα μεταξύ τους κέντρα δύναμης του 14ου & 15ου αι, οδήγησαν στην ανάπτυξη του πολιτικού και οικονομικού ανταγωνισμού και στη δημιουργία μίας νέας οργάνωσης, αυτής των σύγχρονων κρατών.

Επιστήμη. Είναι η ίδια εποχή που ο Μωαμεθανισμός έχει επεκταθεί στην Ανατολή και συνολικά περιορίζει την ανάπτυξη της επιστήμης, ενώ η Δύση αναπτύσσεται Ακαδημαϊκά και Στρατιωτικά.

Ατομική ιδιοκτησία. Εμπεδώθηκε με τις συνθήκες που δημιούργησε ο εποικισμός της Β. Αμερικής και με την ανάπτυξη του εμπορίου και της επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη. Φυσικά και με την εξάπλωση της δημοκρατικής διακυβέρνησης και στις δύο περιοχές. Στην Ευρώπη περισσότερο τη Δυτική από την Ανατολική, με αντίστοιχα μεγαλύτερη οικονομική ευρωστία στα Δυτικά.

Ιατρική- Φαρμακευτική. Ήταν ο αποφασιστικός παράγοντας που το αναμενόμενο προσδόκιμο ζωής, περίπου αναλλοίωτο από την εποχή της αρχαίας Ελλάδας, μέχρι την Αγγλία του 1,500μΧ (σε ευκατάστατους γαιοκτήμονες), άρχισε να ανεβαίνει από τα 32 έτη, και ιδιαίτερα μετά το 1,800, για να φτάσουμε στο σημερινό ρεκόρ των 89 ετών που κατέχει το Μονακό (οι συνειρμοί… ελεύθεροι). Ταυτόχρονα, συνέβαλε και στην κατάκτηση των αποικιών, αφού για μεγάλα τμήματα του τοπικού πληθυσμού, οι Δυτικοί διπλασίασαν το προσδόκιμο.

Καταναλωτισμός. Ο 20ς αι. ανέδειξε ένα νέο είδος πολιτισμού, αυτού που επικεντρώνεται στην κατανάλωση και που έγινε και σύμβολο ελευθερίας. Ο καπιταλισμός είχε γεννηθεί. Το σύστημα που αγνόησε τι συμβόλιζε ένα απλό blue jean ή ένα καλσόν, κατέρρευσε.

Η εργασία σαν ηθικός κανόνας. Το λεγόμενο work ethic. Ένα κεντρικό χαρακτηριστικό του Προτεσταντισμού ο οποίος διαδόθηκε γρήγορα στη Β. Ευρώπη και την Αμερική και έχει την εργασία, τη μόρφωση και την αποταμίευση – δημιουργία πλούτου, στο κέντρο των αξιών του.

 

Όλα τα παραπάνω οδήγησαν στα χαρακτηριστικά του κράτους δικαίου (πχ χωρίς δικαστικό εξαναγκασμό, η διοίκηση διορθώνει άδικες ενέργειές της), στους ισχυρούς θεσμούς (… πλην Λακεδαιμονίων) και στην κοινωνική πρόνοια.

Και ξαφνικά, εκεί που νομίσαμε ότι ξέραμε πια και στη χώρα μας τη συνταγή, αλλά αναβάλλαμε από Δευτέρα σε Δευτέρα να την εφαρμόσουμε, να και πάλι η Κίνα μπροστά μας, που με δική της συνταγή, μέσα ακόμα και από αντιξοότητες που φρενάρουν όλους τους άλλους, αυτή συνεχίζει να αναπτύσσεται.

Παραδείγματα:

  • Ισχυροί θεσμοί: Η Κίνα δεν φημίζεται για κάτι τέτοιο και πολλά πράγματα μπορούν να αλλάξουν από τη μία μέρα στην άλλη. Όμως συνέχιζε να αναπτύσσεται με περίπου 10% ετησίως, για 30 ολόκληρα χρόνια τώρα – Έστω μέχρι την εκδήλωση του κορωνοϊού.
  • Πληθωρισμός: Το real estate ανέβηκε 600% και συχνά-πυκνά οι διεθνείς αναλυτές μιλάνε για φούσκα ακινήτων που θα σκάσει. Εκείνο που ξεχνάνε, είναι ότι η οικονομία συνεχίζει να αναπτύσσεται, οπότε ο κίνδυνος μετριάζεται. Και επίσης ξεχνάνε τη σύγκριση με άλλες χώρες. Πχ, μετά το 600%, σε αντιστοιχία με την Ινδία, οι τιμές για μήλα με μήλα είναι στο μισό, όπως μας λέει στο τελευταίο βιβλίο του ο επί 17 χρόνια διευθυντής του γραφείου της Διεθνούς Τράπεζας στην Κίνα, Yukon Huang.
  • Χρέος, σε σχέση με το ΑΕΠ: Είναι πολύ μεγάλο, στο 250%. Αλλά τόσο δεν είναι και του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ και τόσων άλλων ανεπτυγμένων κρατών, που πιάνουν 1% ανάπτυξη και κάνουν πανηγύρι? Πάλι δεν είναι από πάνω η Κίνα?
  • Προγραμματισμός: Μία προσωπική μου εμπειρία, από μεγάλη ξένη εταιρία, για την οποία παραγγέλναμε υφάσματα στην Κίνα. Υπήρχαν τέσσερα παρόμοια εργοστάσια στην περιοχή. Πήγε λοιπόν επιτροπή από το κόμμα σε αυτό που είχε τις πιο αδύναμες επιδόσεις και αφού τους έδειξε τα συγκριτικά στοιχεία επιδόσεων των υπολοίπων (Κανονικό Benchmarking δηλαδή, που ένας πρόσφατος νόμος εδώ στην Ελλάδα… το απαγορεύει στο χώρο του κόστους διαφήμισης), τους έδωσε διορία 2 ετών να φτάσουν τους άλλους, ή να κλείσουν.
  • Δίκαιη ανάπτυξη: Δεν ξέρω τι εννοεί ο ποιητής, αλλά η παγκόσμια ιστορία, όπως και το μάθημα της φυσικής, μας διδάσκουν ότι τα ενδιαφέροντα πράγματα συμβαίνουν όπου υπάρχει διαφορά δυναμικού! Να λοιπόν τι έκανε κάποιες δεκαετίες πίσω ο Deng Xiaoping: Προγραμμάτισε όλες τις επενδύσεις, με αιχμή την τεχνολογία, στα παράλια μόνο, σε επτά από τις 34 συνολικά περιφέρειες της χώρας. Μπόρεσε έτσι να μιμηθεί τα πλεονεκτήματα που δίνει στις ΗΠΑ η συγκέντρωση κεφαλαίων, τεχνογνωσίας και ταλέντων, σε μία περιοχή, με τις διασταυρώσεις που επιτυγχάνονται. Στη Silicon Valley. Ό,τι ακριβώς δηλαδή κάνουμε και εμείς πχ στο χώρο των Πανεπιστημίων! Σε κάθε πόλη και ένα τμήμα.

Παρόλη την ανισότητα, οι μισθοί στην Κίνα ανέβαιναν 10% σε όλες τις περιοχές, λόγω και της εσωτερικής μετανάστευσης που προκλήθηκε (και πάλι από τον Yukon Huang).

 

Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε?

Πρώτα απ’ όλα χρειαζόμαστε κι εμείς ένα φρέϊμουορκ (framework Ελληνιστί). Να ορίσουμε κι εμείς τις επτά επαρχίες, δηλαδή τις δράσεις στις οποίες για ένα ικανό διάστημα ετών, συντονισμένα η πολιτεία, οι επενδυτές, το εκπαιδευτικό σύστημα και η επικοινωνία θα συγκλίνουν κατά προτεραιότητα.

Η ΕΕ είχε το περίφημο Europe 2020, που για κάθε χώρα είχε τους πυλώνες ανάπτυξης που είχαν συμφωνηθεί μέχρι το 2020. Είχε και για την Ελλάδα επτά πυλώνες. Πόσα καταφέραμε? Ποιος (ή ποια υπηρεσία) ήταν υπεύθυνος για κάθε πυλώνα ανεξαρτήτως κυβέρνησης? Που μπορεί να βρει κανείς τον απολογισμό?

Η Κίνα έχει το ΚΚΚ της να κυνηγά από περιφέρεια, μέχρι επιχείρηση, να τους δείχνει τεχνοκρατικά το benchmark για το πόσο καλά ή κακά τα πάνε και να δημιουργεί συνθήκες ανταγωνισμού. Εμείς που είμαστε στη Δύση, είναι επικίνδυνο να εγκαταλείψουμε τη συνταγή, πόσο μάλλον που έχουμε ακόμα εμφανή ελλείμματα ΚΑΙ στις έξι αρχές. Ξεφύγαμε πχ από τον κρατισμό?  Αλλά μπορούμε επιτέλους να εξοπλίσουμε θεσμικά τη διοίκηση να παρακολουθεί το Greece 2025, να συντονίζει με τα θετικά του Ελληνικού πλεονεκτήματος και να εκδίδει απολογισμούς σε τακτικά διαστήματα για το που βρισκόμαστε. Πως μπορεί η πολιτεία να επιβάλει την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών της, όταν δεν αναλαμβάνει το στοιχειώδες δικό της accountability/ λογοδοσία? Αυτό που κάποτε οι πολιτικοί διαλαλούσαν σαν όραμα, να αποκτήσει επιτέλους χαρακτηριστικά ορθολογισμού, και να μειωθεί κάθε τι που μας κρατάει στο ακρογιάλι του παρασιτισμού.

Και για να κλείσουμε με κάτι ευτράπελο, αλλά και για κλάματα. Γνωρίζετε ότι στη Μέση εκπαίδευση το μάθημα της πληροφορικής στηρίζεται στη διδασκαλία μίας ανύπαρκτης στην πράξη Ελληνικής γλώσσας προγραμματισμού, που διδάσκεται μόνο από βιβλίο και δεν υπάρχει τρόπος να τρέξει σε υπολογιστή? Γιατί πρέπει παντού να βγάζουμε τα μάτια μας μόνοι μας?