Γράφει η Α. Μάλλιου δικηγόρος ΜΔΕ – οικονομολόγος*
Κατά τα τελευταία χρόνια της κρίσης, παρατηρήθηκε εντατικοποίηση του φαινομένου της μεταφοράς φορολογικής κατοικίας φυσικών προσώπων από την Ελλάδα προς στοχευμένες χώρες της αλλοδαπής.
Η «μόδα» αυτή οφείλεται κυρίως στην υπερφορολόγηση των φυσικών προσώπων και ιδίως
αυτών με υψηλά εισοδήματα και περιουσία στην Ελλάδα. Αυτή η υπερφορολόγηση, σε συνδυασμό με τα ευνοϊκά φορολογικά καθεστώτα χωρών ακόμη και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Κύπρος, η Μάλτα, η Βουλγαρία κ.ά. δημιουργούν ελκυστικές για τη μεταφορά συνθήκες.
Άλλωστε, οι χώρες με τους χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές εισοδήματος και περιουσίας νομοθετούν σιγά – σιγά επιπρόσθετα φορολογικά κίνητρα για την προσέλκυση φυσικών προσώπων υψηλής εισοδηματικής και περιουσιακής ικανότητας. Οι χώρες αυτές συνηθίζουν να προσφέρουν καθεστώς φορολογικής κατοικίας κατά παρέκκλιση των κριτηρίων του ΟΟΣΑ.
Έτσι παραχωρείται καθεστώς φορολογικής κατοικίας, χωρίς να είναι αναγκαία η διαπίστωση δεσμού οικονομικών ή ζωτικών συμφερόντων, χωρίς την ύπαρξη στο έδαφός τους οικογενειακής εστίας και συχνά χωρίς καν τη συνήθη διαμονή σε αυτές τουλάχιστον 183 ημερών κατ’ έτος. Πλέον αυτών, οι χώρες υπό συζήτηση είτε επιλέγουν να μην φορολογούν στο έδαφός τους εισοδήματα πηγής αλλοδαπής, είτε υπολογίζουν τεκμαρτά χαμηλό φόρο, είτε παρέχουν καθεστώς φορολογικής αμνηστίας για εισαγόμενα στο έδαφός τους εισοδήματα.
Πέραν, όμως, της φορολογικής αυτής μεταχείρισης που αποτέλεσε κίνητρο κατά τα τελευταία έτη μεταφοράς της φορολογικής κατοικίας από την Ελλάδα στην αλλοδαπή, η τάση της μεταφοράς εντάθηκε μετά τη νομοθετική κύρωση στο εσωτερικό της χώρας της διεθνούς συμφωνίας για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών τραπεζικών λογαριασμών και λοιπών χρηματοοικονομικών προϊόντων από τη χώρα που αυτά είναι τοποθετημένα
και προς τη χώρα φορολογικής κατοικίας. Η διατήρηση, λοιπόν, αλλοδαπής κατοικίας και η αντίστοιχη καταχώριση της στα αλλοδαπά τραπεζικά ιδρύματα διατήρησης ατομικών περιουσιών απομάκρυνε την εγχώρια δυνατότητα φορολογικού ελέγχου για τα φυσικά αυτά πρόσωπα. Φορολογικός έλεγχος, ο οποίος τα τελευταία χρόνια λαμβάνει χώρα με την επίκληση έμμεσων τεχνικών προσδιορισμού φοροδοτικής ικανότητας. Οι τεχνικές αυτές
απαιτούν την αιτιολόγηση είτε πιστωτικών ημεδαπών και αλλοδαπών τραπεζικών κινήσεων και υπολοίπων είτε τραπεζικής και λοιπής ρευστότητας.
Όμως, η μεταφορά της φορολογικής κατοικίας μόνο για την επίτευξη φορολογικού πλεονεκτήματος και με τεχνητό τρόπο, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για όσα φυσικά πρόσωπα το έχουν επιχειρήσει ή/και προτίθενται να το επιχειρήσουν. Η κατ’ επίφαση μεταφορά, αν παράλληλα διατηρούνται δεσμοί ζωτικών συμφερόντων στην Ελλάδα, δεν θα αναγνωρισθεί από τον ελεγκτικό φορολογικό μηχανισμό. Ακόμη, δεν θα αναγνωρισθεί η μεταφορά, χωρίς να πληρούνται τα κριτήρια του ΟΟΣΑ και χωρίς να δύναται η χώρα
υποδοχής να χορηγήσει στα εμπλεκόμενα φυσικά πρόσωπα πιστοποιητικό φορολογικής επιβάρυνσής τους για το παγκόσμιο εισόδημά τους.
Κατά συνέπεια, τα φυσικά πρόσωπα θα πρέπει να γνωρίζουν ότι στο πλαίσιο της ελεύθερης εγκατάστασής τους δύνανται χωρίς περιορισμούς να μεταβάλουν την κατοικία τους. Όμως, η αναγνώριση της μεταφοράς της φορολογικής κατοικίας τελεί υπό την προϋπόθεση αυτή να είναι πραγματική και να λαμβάνει χώρα με πρόθεση μονιμότητας. Τελεί υπό την προϋπόθεση απόκτησης ζωτικών δεσμών με το κράτος μεταφοράς και ταυτοχρόνως κατάργησης αντίστοιχων δεσμών με την Ελλάδα. Ενώ, παράλληλα, απαιτείται η δυνατότητα απόδειξης ότι η χώρα μετεγκατάστασης πράγματι φορολογεί το παγκόσμιο εισόδημα. Άλλως, ακόμη και αν τα φυσικά πρόσωπα τυχόν συμμορφώνονται με τις προϋποθέσεις φορολογικής κατοικίας της χώρας που προσφέρει τα φορολογικά κίνητρα προσέλκυσης, εντούτοις αυτά δεν παύουν
να διατρέχουν τον κίνδυνο να κριθούν από τις ελληνικές φορολογικές αρχές φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδος. Με περαιτέρω συνέπεια, αυτά να διατρέχουν τον κίνδυνο να φορολογηθούν στη χώρα για το ημεδαπό και το παγκόσμιοεισόδημα τους.
____________________________________________________________________
*Η Α. Μάλλιου ασχολείται με το φορολογικό δίκαιο, είναι εταίρος της δικηγορικής εταιρείας «ΠΟΤΑΜΙΤΗΣ – ΒΕΚΡΗΣ» ( www.potamitisvekris.com ) και εκδότης του νομικού – φορολογικού περιοδικού «ΔΕΛΤΙΟ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ» (www.dfn.gr).