Η αλήθεια για την Novartis -Τι αποκάλυψε μια συζήτηση

Του Αλέξανδρου Ζέρβα

H «γυμνή αλήθεια» για το σκάνδαλο Novartis αναδείχθηκε χθες στον κινηματογράφο Τριανόν στην εκδήλωση που διοργάνωσε το tvxs.gr, κατά την οποία προβλήθηκε το αποκαλυπτικό ελβετικό ντοκιμαντέρ «Η Στρατηγική» που έχει στο επίκεντρο τη συγκεκριμένη υπόθεση. Το ντοκιμαντέρ παρουσίασε ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιος Κούλογλου, ακολούθησε συζήτηση με τον δικηγόρο των προστατευόμενων μαρτύρων στις ΗΠΑ, Παύλο Σαράκη, αλλά και την ερευνήτρια – δημοσιογράφο και συνδημιουργό του αποκαλυπτικού φιλμ, Μαρία Ροζέλι, με τους πρωταγωνιστές των αποκαλύψεων για το σκάνδαλο Novartis να απαντούν σε ερωτήσεις τόσο του Στέλιου Κούλογλου, όσο και του κοινού.

Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι οι ομιλητές αλλά και εκείνοι που έθεσαν τα ερωτήματα προς αυτούς – εκτός των υπόλοιπων – ζητημάτων εστίασαν και στο σιωπητήριο που έχουν κηρύξει τα ελληνικά ΜΜΕ σε σχέση με τις αποκαλύψεις που έρχονται στο φως μέσα από το ελβετικό ντοκιμαντέρ, αλλά και εν γένει με τις πραγματικές διαστάσεις του σκανδάλου. Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκε ένα «τρίγωνο διαφθοράς» γιατρών, πολιτικών και δημοσιογράφων, αναδεικνύοντας εκτός της οικονομικής ζημιάς του σκανδάλου και ένα καίριο πρόβλημα δημοκρατίας στην Ελλάδα.

Αυτό έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η υπόθεση εξακολουθεί να μονοπωλεί το ενδιαφέρον του πολιτικού κόσμου αλλά και μέρους της κοινής γνώμης, μέσα από την απόπειρα ΝΔ-ΚΙΝΑΛ να μετατρέψουν το σκάνδαλο Novartis σε «πολιτική σκευωρία» συγκροτώντας μάλιστα και Προανακριτική Επιτροπή εις βάρος του πρώην αναπληρωτή υπουργού Δικαιοσύνης, Δημήτρη Παπαγγελόπουλου.

Τα «πακέτα» από Βασιλεία και η «αξιολόγηση» των γιατρών

Σε κάθε περίπτωση, το ντοκιμαντέρ «ρίχνει φως» με πολύ εμφατικό τρόπο σε σημαντικές πτυχές της υπόθεσης, μέσα από τις καταθέσεις τριών προστατευόμενων μαρτύρων στην αμερικάνικη δικαιοσύνη και το FBI. Πρόκειται για πρώην διευθυντικά στελέχη της θυγατρικής εταιρείας της Novartis στην Ελλάδα, τα οποία στράφηκαν κατά της πολυεθνικής φαρμακοβιομηχανίας δίνοντας στοιχεία για τις -παντελώς- αθέμιτες πρακτικές της.

Συγκεκριμένα, μιλώντας στους συντελεστές του φιλμ, οι μάρτυρες – οι οποίοι έχουν πλήρως καλυμμένα τα χαρακτηριστικά από το κεφάλι και το πρόσωπο μέχρι και τα άκρα τους – μιλούν για «κονδύλια» πολλών εκατομμυρίων ευρώ, τα οποία έρχονταν απευθείας από την έδρα της Novartis, τη Βασιλεία, για τον χρηματισμό γιατρών, προκειμένου αυτοί να συνταγογραφούν σχεδόν κατ΄αποκλειστικότητα φάρμακα της εταιρείας. Μάλιστα, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά, ασκείτο πίεση να δίνουν φάρμακα ακόμη και σε περιπτώσεις ανθρώπων που δεν το είχαν ανάγκη.

Επιπλέον, αίσθηση προκαλεί η επισήμανση ενός εκ των μαρτύρων πως τηρούνταν βάσεις δεδομένων σε σχέση με την «αξιολόγηση» των γιατρών από τα στελέχη της Novartis, ανάλογα προφανώς με τις επιδόσεις τους στη συνταγογράφηση. Είναι χαρακτηριστικό πως ο δικηγόρος των προστατευόμενων μαρτύρων Παύλος Σαράκης, κατά τη διάρκεια της συζήτησης, υπογράμμισε πως πολλοί είναι οι γιατροί που έχτισαν καριέρα με την υποστήριξη των φαρμακοβιομηχανιών.

Ο Μανιαδάκης, ο Μανίας και η ικανοποίηση της Novartis για την ευνοϊκή μεταχείριση από τις κυβερνήσεις 2011-2014

Την ίδια στιγμή, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και οι αποκαλύψεις για την εμπλοκή πολιτικών προσώπων στην όλη υπόθεση, καθώς δίνονται συγκεκριμένα στοιχεία για τον ρόλο που έπαιξαν διάφοροι παράγοντες. Ένας από αυτούς υπήρξε και ο Νίκος Μανιαδάκης,  ο οποίος είχε διατελέσει σύμβουλος όλων των υπουργών Υγείας την περίοδο την περίοδο των μνημονίων και διαπραγματευόταν με την τρόικα, για λογαριασμό του υπουργείου Υγείας. Όπως επισημαίνει ένας από τους μάρτυρες, επρόκειτο για τον «στρατιώτη» που επιστράτευσε η Novartis προκειμένου να ξεπεράσει τη δύσκολη φάση των πρώτων δύσκολων μνημονιακών χρόνων, όταν η τρόικα «πάγωσε» την πληρωμή των χρεών του ελληνικού κράτους προς τις φαρμακευτικές εταιρίες, απαγορεύοντας παράλληλα την εισαγωγή νέων φαρμάκων.

Ήταν τότε που λάνσαρε το «Project Harvard» με ιθύνοντα νου το Νίκο Μανιαδάκη, ο οποίος αποδείχτηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικός, καθώς μέσα σε μερικούς μήνες πληρώθηκαν χρέη ύψους 140 εκ. Ευρώ προς την πολυεθνική φαρμακοβιομηχανία, ενώ 10 καινούργια φάρμακά της πήραν έγκριση, παρακάμπτοντας τις τότε απαγορεύσεις. Στην πραγματικότητα , λέει ο μάρτυρας, η ελληνική κυβέρνηση δεν έπαιρνε μέρος στην διαπραγμάτευση για τη φαρμακευτική πολιτική της χώρας. «Οι διαπραγματεύσεις γίνονταν μεταξύ της τρόικα και της Novartis!».

Η ικανοποίηση των κορυφαίων στελεχών για την προνομιακή μεταχείριση που τύγχαναν από τις κυβερνήσεις εκείνης της εποχής, ξεχείλιζε και μέσα από τις δημόσιες δηλώσεις, κάποιες από τις οποίες περιέχονται και στο ελβετικό ντοκιμαντέρ.  «Είμαστε οι πρώτοι που γνωρίζουμε τι θα συμβεί στο υπουργείο Υγείας», ακούγεται να λέει ο Κωνσταντίνος Φρουζής, επικεφαλης της Novartis στην Ελλάδα και εκ των πρωταγωνιστών του πολύκροτου σκανδάλου. «Η Novartis δεν είναι μόνο το καλύτερο μέρος για να εργαστεί κανείς, αλλά και ο καλύτερος συνεργάτης, είτε είσαι γιατρός, ασθενής ή μέλος της Κυβέρνησης», αναφέρει σε δική του ομιλία ο Άρνουτ Πλοσ Βαν Αμστελ πρόεδρος της εταιρείας την περίοδο 2011 – 2012.

Σε ό,τι έχει να κάνει με το λόγο που έβαλε στο στόχαστρο τη χώρα μας η Novartis οι καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων στο ελβετικό ντοκιμαντέρ είναι εξίσου διαφωτιστικές: η Ελλάδα αποτελούσε καθοριστικό παράγοντα για την τιμολόγηση των φαρμάκων σε περίπου 30 ευρωπαϊκές χώρες, με τις τιμές που έδινε να αποτελούν τη βάση εκκίνησης. «Ακόμη κι ένα σεντ παραπάνω, μπορεί να σήμαινε πολλά εκατομμύρια κέρδος» σημειώνει με νόημα προστατευόμενος μάρτυρας.

Μόνο που η Novartis κατάφερνε να παίρνει πάντα τις υψηλότερες τιμές κι αυτό χάρη σε έναν άλλο σύμβουλο του υπουργείου Υγείας, του Νίκου Μανία, ο οποίος μέσω μιας περίεργης και σύνθετης μαθηματικής φόρμουλας «διαμόρφωνε» την τιμολόγηση των φαρμάκων. «Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι ήταν χρήσιμοι για να εκτοξεύουν τις τιμές», σημειώνει προστατευόμενος μάρτυρας και η τιμολογιακή πολιτική έφερε πάντα εν τέλει την υπογραφή των υπουργών Υγείας. Play Video

«Ελπίζω τα ελληνικά κανάλια να αλλάξουν γνώμη για την προβολή του ντοκιμαντέρ»

Εξίσου ενδιαφέρουσα υπήρξε και η συζήτηση που ακολούθησε αμέσως μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ, κατά την οποία η Μαρία Ροζέλι αποκάλυψε απαντώντας σε ερώτηση του Στέλιου Κούλογλου, πως αν και η ελβετική τηλεόραση αγκάλιασε το ντοκιμαντέρ της, κανένα ελληνικό τηλεοπτικό κανάλι – συμπεριλαμβανομένης και της ΕΡΤ – δεν εκδήλωσε ενδιαφέρον για να το προβάλει. Η ίδια χαρακτήρισε το γεγονός αυτό ως ένα ανησυχητικό σημάδι για την δημοκρατία και την ελευθεροτυπία στην Ελλάδα και εξέφρασε την ελπίδα ότι «ίσως τώρα να αλλάξουν γνώμη».

Η δημοσιογράφος τόνισε ότι χρειάστηκαν πολλές συναντήσεις μέχρι οι προστατευόμενοι μάρτυρες να αρχίσουν να εμπιστεύονται την ίδια και τον συνάδελφό της Μάρκο Ταλαιμπούε. Τους συνάντησαν τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις ΗΠΑ. «Στην αρχή φοβόντουσαν ότι θα αναγνωρίσουμε ακόμα και τη φωνή τους και μίλαγαν μόνο ελληνικά», σημείωσε και τόνισε πως καταλάβαινε τον φόβο των ανθρώπων αυτών, από το γεγονός ότι μέσα στην καρδιά του καλοκαιριού φορούσαν τα ράσα και τις μάσκες, ώστε να μην υπάρχει περίπτωση να τους ταυτοποιήσει κανείς. «Κάποια στιγμή θα ήθελα να δω το πρόσωπο τους και να τους μιλήσω ως άνθρωπος σε άνθρωπο. Ελπίζω να είναι ασφαλείς», συμπλήρωσε.

Από την άλλη πλευρά, όπως σημείωσε, η Novartis δεν δέχτηκε να τους πει κουβέντα. «Θέλαμε να συμμετάσχει και η Novartis στην έρευνα μας. Ζητήσαμε πολλές φορές να κάνουμε μια συνέντευξη μαζί τους αλλά πάντα η απάντηση ήταν αρνητική». Ωστόσο, όπως τόνισε, οι άνθρωποι της εταιρείας παρακολουθούσαν κάθε τους βήμα. Οι δύο δημοσιογράφοι, στήθηκαν μάλιστα έξω από το ελληνικό παράρτημα για να προσεγγίσουν εργαζόμενους και να μιλήσουν μαζί τους, αλλά η συνήθης απάντησή τους ήταν ότι… «δεν ήξεραν αγγλικά». Μάλισταη Μαρία Ροζέλι και ο Μάρκο Ταλιαμπούε έλαβαν την επομένη μέρα ένα mail από την Novartis στη Βασιλεία που τους ενημέρωνε ότι ξέρουν ότι βρίσκονται στην Ελλάδα και ότι δεν επιτρέπεται στους υπαλλήλους να τους μιλήσουν.

Η υπερσυνταγογράφηση και υπογραφή των πολιτικών στις τιμές των φαρμάκων

Ο δικηγόρος των προστατευόμενων μαρτύρων, Παύλος Σαράκης, από την πλευρά του σημείωσε ότι η έρευνα της ελβετικής τηλεόρασης αποτυπώνει τους πραγματικούς πρωταγωνιστές της διαφθοράς αλλά και αυτούς κατά της διαφθοράς. Μιλώντας για την καρδιά του σκανδάλου Novartis είπε ότι το πρώτο σημαντικό σκέλος είναι αυτό της υπερσυνταγογράφησης. Δηλαδή ότι γιατροί χρηματίστηκαν για να συνταγογραφούν ακόμη και σε υγιείς ανθρώπους φάρμακα με παρενέργειες, θέτοντάς τους σε κίνδυνο. Έκανε επίσης αναφορά για γιατρούς με χορηγούς τις φαρμακοβιομηχανίες.

Το δεύτερο σκέλος είναι αυτό της εισαγωγής του φαρμάκου στην αγορά και της τιμολόγησής του. Υπενθυμίζεται ότι αν και υπήρχε συμφωνία με την Τρόικα για τη μη εισαγωγή νέων φαρμάκων στις ελληνικές λίστες, το 2009 κι ενώ η χώρα βυθιζόταν στην κρίση η Novartis, όπως προαναφέρθηκε, κατάφερε να εισαγάγει στο ελληνικό φαρμακευτικό σύστημα 10 νέα προϊόντα της, πράγμα που ήταν και ο σκοπός της. Ο Πάνος Σαράκης υπενθύμισε ότι η Ελλάδα είναι δείκτης αναφοράς τιμών για τα φαρμακευτικά σκευάσματα για άλλες 30 χώρες κι έτσι η αύξηση ενός και μόνο λεπτού στην τιμή ενός φαρμάκου στην ελληνική αγορά, μπορεί να επιφέρει κέρδη εκατομμυρίων σε μια φαρμακευτική εταιρεία. «Εκεί λοιπόν έχουμε να κάνουμε με κυβερνητικούς αξιωματούχους», σημείωσε ο νομικός και συνέχισε λέγοντας τα εξής: «Ποιος υπογράφει την τιμή του φαρμάκου; Ο πολιτικός! Και στην Ελλάδα οι πολιτικοί μπορεί να δηλώνουν “άγιοι” ή “παρθένες”,  αλλά οι εκθέσεις του ΟΑΣΑ δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη διαφθορά. Το ότι δεν αποκαλύπτεται είναι ευθύνη όλων μας».

Η «δύσκολη ζωή» των προστατευόμενων μαρτύρων

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, τέθηκε και το ζήτημα των προστατευόμενων μαρτύρων και της δολοφονίας χαρακτήρων που επιχειρείται εναντίον τους.

Ο Στέλιος Κούλογλου, που έχει θέσει το θέμα των whistleblowers σε ευρωπαϊκό επίπεδο και έχει θεσπίσει μάλιστα και ετήσιο βραβείο για αυτούςσημείωσε ότι τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρώπη είναι εχθρικές σε όσους τολμούν να αποκαλύψουν την αλήθεια προς χάριν του δημοσίου συμφέροντος και πρέπει να συνεχιστεί ο αγώνας για την προστασία τους.

Ο Παύλος Σαράκης απάντησε στις κατηγορίες που διατυπώνονται από κυβερνητικά χείλη, που υποστηρίζουν ότι οι προστατευόμενοι μάρτυρες κατασκεύασαν τις μαρτυρείς τους για να λάβουν την αποζημίωση που προβλέπεται από τον νόμο. Όπως ξεκαθάρισε τα χρήματα που χρειάζονται για να προχωρήσει η έρευνα τα βάζουν «από την τσέπη τους» και τα χρήματα που προβλέπονται ως αποζημίωση, σκοπεύουν στο να μπορέσουν να αλλάξουν οι άνθρωποι αυτοί την ταυτότητά τους και να μπορέσουν να συνεχίσουν τη ζωή τους. Είπε ότι το κίνητρο των προστατευόμενων μαρτυρών – πελατών του είναι ηθικό. Όπως σημείωσε αυτοί οι άνθρωποι δέχονταν τρομοκρατία από την εταιρεία κολοσσό, επειδή όμως δεν είναι μόνοι τους σε αυτή τη ζωή, ένιωσαν χρέος τους να μιλήσουν και να αγωνιστούν κατά της διαφθοράς.

Ξεκαθάρισε επίσης ότι οι προστατευόμενοι μάρτυρες που συμμετείχαν στην αμερικανική έρευνα δεν είναι οι ίδιοι με αυτούς που συμμετέχουν στην ελληνική. «Θέλουμε να κρατήσουμε αποστάσεις από τους μάρτυρες της ελληνικής έρευνας, αλλά ηθικά είμαστε στο πλευρό τους και στηρίζουμε την ανωνυμία τους», είπε ο δικηγόρος και καταφέρθηκε εναντίον όλων εκείνων που απειλούν ότι θα τους «βγάλουν τις κουκούλες» και θα τους καταστρέψουν. «Πρόκειται για μια μάχη άνιση σε μια αρένα. Αυτό δεν είναι ισονομία ούτε δικαιοσύνη», τόνισε. «Θέλουμε να τιμωρηθούν όχι μόνο αυτοί που εμπνεύστηκαν και σχεδιάσαν την διαφθορά αλλά και αυτοί που την εκτέλεσαν», υπογράμμισε. «Δηλαδή και τη Novartis αλλά και αυτούς που της άνοιξαν τις πόρτες στην Ελλάδα», ξεκαθάρισε.

Τέλος, εστίασε στον ρόλο των δημοσιογράφων, σημειώνοντας πως κάποιοι όχι απλά δεν αναφέρουν τη φράση «σκάνδαλο Novartis» ή έστω «υπόθεση Novartis», αλλά αντιθέτως μιλούν για «σκευωρία Novartis». Όπως εξήγησε οι φαρμακοβιομηχανίες για να πουλήσουν τα φάρμακά τους διασπείρουν ακόμη και Fake News προκειμένου να καλλιεργήσουν τον φόβο και να καλλιεργήσουν την κοινωνική απαίτηση για την αγορά φαρμάκων. «Η σιωπή των δημοσιογράφων είναι όμως μεθοδευμένη και εξαγορασμένη», τόνισε με νόημα.

«Φοβούνται πως αν ο Φρουζής μείνει ένα βράδυ στη φυλακή, θα τα ξεράσει όλα»

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν εκτός όλων των υπόλοιπων και δύο βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, που συμμετέχουν στην Προανακριτική Επιτροπή για τον Δημήτρη Παπαγγελόπουλο, ο Παύλος Πολάκης και η Δώρα Αυγέρη. Ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας πήρε μάλιστα το λόγο  για «σοβαρά πάσχουσα» ελληνική δικαιοσύνη και για την ανάγκη δομικών αλλαγών σε αυτή. Έδωσε μάλιστα το παράδειγμα της Siemens που αν και είναι ένα σκάνδαλο που επωάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στην Ελλάδα, ασκήθηκαν διώξεις το 2006 και η εκδίκαση της υπόθεσης ξεκίνησε το 2018. Άφησε μάλιστα αιχμές για την υπόθεση του Noor 1, όπου όπως είπε χαρακτηριστικά «οι δικαστικοί παραιτούνται ο ένας μετά τον άλλο σαν τα κοτόπουλα».

Ο Παύλος Πολάκης υποστήριξε πως οι υπερτιμολογήσεις φαρμάκων κόστισαν στην Ελλάδα 32,3 δισ. ευρώ, ενώ είπε για όσους μιλούν για «σκευωρία Novartis» ότι κάνουν μια προσπάθεια αντιπερισπασμού για να συσκοτίσουν την υπόθεση. Αναφερόμενος στην πρωτοφανή απόφαση των βουλευτών της ΝΔ και του ΚΙΝΑΛ να εξαιρέσουν τόσο τον ίδιο όσο και τον Δημήτρη Τζανακόπουλο από την «προανακριτική Παπαγγελόπουλου», γεγονός που η αξιωματική αντιπολίτευση έχει καταγγείλει ως κοινοβουλευτικό πραξικόπημα, είπε ότι τα δύο κόμματα προφυλάσσουν τον Mr Novartis, Κωνσταντίνο Φρουζή.

«Θέλουν να τον προστατεύσουν από τη βάσανο των ερωτήσεων», είπε για να συμπληρώσει πως «αν καταθέσει θα πρέπει να προφυλακιστεί», τονίζοντας παράλληλα πως  «φοβούνται πως αν κάτσει ένα βράδυ στη φυλακή… θα τα ξεράσει όλα».