Δέντρα και φύλλα 18 εκατομμυρίων ετών στην Αθήνα
Κάτω από το δρόμο μπορεί και να «περνάει» ένα δάσος. Με μια μικρή μετακίνηση, μέχρι το Ευγενίδειο Πλανητάριο της λεωφόρου Συγγρού θα το δείτε κι εσείς. Εκεί παρουσιάζεται τμήμα ενός δάσους 18 εκατομμυρίων ετών, που βρισκόταν κάτω από έναν επαρχιακό δρόμο της Λέσβου. Φύλλα και κορμοί που έχουν «πετρώσει», τμήμα του περίφημου Απολιθωμένου Δάσους στο Σίγρι, περιμένουν τους επισκέπτες το Σαββατοκύριακο, αλλά και κάποιες καθημερινές. Μεγάλους αλλά και μικρότερους.
Oι απολιθωμένοι κορμοί που παρουσιάζονται, ήρθαν στο φως πριν από μερικούς μήνες κατά τη διάρκεια εργασιών στον οδικό άξονα Καλλονής – Σιγρίου στη Μυτιλήνη, εξ ου και ο τίτλος τη έκθεσης είναι «Το Δάσος κάτω από τον δρόμο». Ηταν η μεγαλύτερη σωστική ανασκαφή απολιθωμάτων που έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα. Οι διοργανωτές αποφάσισαν να «μεταφέρουν» το εργοτάξιο των ανασκαφών στην Αθήνα, ώστε οι θεατές να βιώσουν την ατμόσφαιρα του φυσικού περιβάλλοντος στο οποίο εντοπίστηκαν.
Τι μας δείχνει η έκθεση; Οτι η Λέσβος πριν από 17- 18 εκατομμύρια χρόνια είχε εκτεταμένα υποτροπικά δάση με φοίνικες, δαφνίδες, πευκίδες, βελανιδιές σεκόιες, καρυδιές κανελόδεντρα κ.α. Τα οποία καταστράφηκαν όχι μια αλλά πολλές φορές κατά τη διάρκεια βίαιων ηφαιστειακών εκρήξεων εξ αιτίας των οποίων σκεπάστηκαν με τέφρα. Αυτό όμως, διατήρησε στοιχεία τους μέχρι σήμερα.
Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται:
– Δεκάδες μεγάλοι απολιθωμένοι κορμοί δένδρων των υποτροπικών δασών που σαρώθηκαν από το ωστικό κύμα των μεγάλων εκρήξεων και τις πυροκλαστικές ροές που ακολούθησαν. Περιλαμβάνουν σπάνια και ενδιαφέροντα ευρήματα όπως ριζικά συστήματα, κορμούς, κλαδιά, ρίζες και φύλλα δένδρων.
– Μαρτυρίες για τη βιαιότητα των ηφαιστειακών εκρήξεων που κατέστρεψαν τα υποτροπικά δάση και οδήγησαν στη δημιουργία του διατηρητέου μνημείου της φύσης, όπως ο κορμός που φέρει τα τεκμήρια της βίαιης θραύσης του από το ωστικό κύμα της ηφαιστειακής έκρηξης ή για τη διαδικασία της απολίθωσης όπως το κατώτερο τμήμα κορμού και το ριζικό σύστημα που απέμεινε στη φυσική του θέση, σκεπάστηκε από ηφαιστειακή στάχτη και απολιθώθηκε από την κυκλοφορία ρευστών πλούσιων σε πυρίτιο.
– Πληροφορίες για τις διαδικασίες της ανασκαφής, της συντήρησης, της μεταφοράς και της τεκμηρίωσης των ευρημάτων, της χαρτογράφησης και της ανάδειξης των απολιθωματοφόρων θέσεων που διατηρούνται κατά μήκος του οδικού άξονα.
Οι νεώτερες ανασκαφές έδωσαν ενδιαφέροντα στοιχεία, μεταξύ των οποίων το κυριότερο είναι πως δεν υπήρχε ένα δάσος, αλλά πολλά επάλληλα που καταστράφηκαν επανειλημμένα στη διάρκεια πέντε εκατομμυρίων ετών.
«Είδαμε πως οι νεώτεροι ορίζοντες περιλαμβάνουν πολλά καρποφόρα δένδρα, όπως βαλανιδιές, καρυδιές, κανελόδενδρα και δαφνίδες, ενώ στους κατώτερους ορίζοντες επικρατούν τα κωνοφόρα όπως σεκόιες, πευκίδες, κυπαρισσίδες», σημειώνει ο διευθυντής του Μουσείου, καθηγητής στο Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και επιμελητής της έκθεσης κ. Νίκος Ζούρος.
«Συλλέξαμε επομένως πολύτιμα στοιχεία για τη σύσταση της χλωρίδας και τις συνθήκες που επικρατούσαν στο Αιγαίο πριν από εκατομμύρια χρόνια. Εχουμε, επίσης, εικόνες της εξέλιξης του οικοσυστήματος και της ζωής στο Αιγαίο για όλη την συγκεκριμένη χρονική περίοδο των 5 εκατομμυρίων ετών με τις βίαιες εκρήξεις».
Από αυτό τον φυλλοφόρο ορίζοντα προέρχονται τα πλέον εντυπωσιακά εκθέματα. Αποτυπώματα φύλλων από δέντρα που γνωρίζουμε και σήμερα αλλά και άλλα, με πιο πρωτόγονο σχήμα. Είναι εντυπωσιακό το πόσο μεγάλη ισχύ είχε η έκρηξη των ηφαιστείων. Ο κ. Ζούρος τονίζει πως τεράστιοι κορμοί βελανιδιάς έσπασαν σαν σπιρτόξυλα τη στιγμή της ηφαιστειακής δράσης.
Το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου είναι ένα μοναδικό σε παγκόσμια κλίμακα μνημείο, ένα «παράθυρο» στη γεωϊστορική εξέλιξη της περιοχής του Αιγαίου. Πρόκειται για ένα από τα δύο που έχουν αποκαλυφθεί παγκοσμίως- το άλλο βρίσκεται στην Αριζόνα των ΗΠΑ. Το Απολιθωμένο Δάσος κηρύχτηκε διατηρητέο το 1985, και από πέρσι ανήκει στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της Unescο και έχει το δικό του, ονομαστό, μουσείο στο νησί.
*Η είσοδος στην έκθεση είναι ελεύθερη. Λειτουργεί από Τετάρτη έως και Παρασκευή ώρες 17.30-20.30, καθώς και τα Σαββατοκύριακα 11.00-20.00. Τις εργάσιμες ημέρες οργανώνονται μαθητικές ξεναγήσεις με διαδραστικά παιχνίδια και τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας. Θα διαρκέσει μέχρι τις 29 Μαΐου.
Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με το Ιδρυμα στο τηλέφωνο 2109469600 ή να μπουν στην ιστοσελίδα www.eugenfound.edu.gr
Αντιγόνη Καρατάσου